Coevorden




Het (nieuwe) stationsgebouw van Coevorden d.d. 1 mei 1976.
(Foto: W. Vos)


Het station Coevorden ligt aan de spoorlijn Zwolle - Stadskanaal (later Zwolle - Emmen) tussen Gramsbergen en Nieuw Amsterdam bij km. 55.298.
Door de aanwezigheid van de spoorlijn naar Duitsland met de vele industrie en ook door de industrie in Coevorden zelf bezat Coevorden een omvangrijk emplacement in vergelijking met de rest van de spoorlijn. Door de vele uitbreidingen is de beveiliging in Coevorden nogal afwijkend ten opzichte van de meeste stations. Ook de aanwezigheid van twee beweegbare bruggen en enkele bewaakte overwegen maakte het toendertijd niet echt gemakkelijk. Zoals ieder bijna ieder station in die tijd bezat ook Coevorden een losweg en losperron alleen was deze voorzien van twee lossporen en naast een losperron was er ook een goederenloods met maar liefs twee sporen er langs. Wat betreft spooraansluiting waren er een aansluiting van de turf- en strooiselfabriek, een stro-kartonfabriek, een spoorweghaven en had de O.P.C. (Oostelijke Pluimvee Coöperatie) een aansluiting.
De beveiliging bestond uit armseinen met zwartwitte palen voor de hoofdsporen en rangeerseinen voor de goederensporen en sein R was een rangeersein op de hoofdbaan voor de brug wat de brug beveiligde voor rangeerbewegingen naar de turf- en stooiselfabriek.

Op de spoorlijn Zwolle - Stadskanaal is vanaf 5 september 1959 blokstelsel A ingevoerd. Hiervoor is in post T later een aparte blokkast geplaatst met de vensters van het blokstelsel A naar Gramsbergen en Nieuw Amsterdam.
Naar Laarwald was geen blokstelsel. Het is niet bekend hoe de procedure naar Laarwald was. Vermoedelijk werd de trein telefonisch aangemeld en aangenomen. De lijn naar Laarwald was van de Bentheimer Eisenbahn.

De informatie in deze beschrijving is gebaseerd op de situatie zoals is beschreven in het BVS uit het jaar 1959.
In de latere jaren zijn een aantal kleine wijzigingen in deze beveiliging aangebracht; deze wijzigingen worden verder niet besproken.

Gebruikte afkortingen: Blokstelsels: De beveiliging van het station Coevorden bestond uit de posten T, I, II, III, IV en wachtpost 7.
In de posten T, I, II was een Siemens & Halske handelinrichting geplaatst; voor een uitleg over de werking van deze toestellen klik hier.
In de post II was een afwijkend model Siemens & Halske handelinrichting geplaatst.
Bij de post III stonden twee windwerken voor de overwegbediening en een Alkmaarse Handelinrichting.
In de post IV en wachtpost 7 stonden losse blokkasten en aan de overzijde van het Coevorderkanaal stond een hoge handelinrichting voor de bediening van het inrijsein A1-6/Av.


De emplacementstekening van Coevorden.



Post T


      

De handelinrichting en de blokkast in post T d.d. 16 april 1983.
(Foto's: W. Vos)


      

De blokkast met de vensters van het blokstelsel A richting Nieuw Amsterdam en Gramsbergen d.d. 16 april 1983.
(Foto's: W. Vos)




Tekening van de handelinrichting en de losse blokkast in post T.

Post T was ondergebracht in het stationsgebouw.
Vanuit post T werden de nevenposten aangestuurd dan wel via vensterwisseling dan wel per telefoon of wekkers. Ook bediende post T wissels en seinen.
Via dubbele trekkingen waren alle seinen gekoppeld aan meerdere posten. Zo was sein F1-3 gekoppeld met post III, sein F4-6 met de posten II en III, G1-6 met post III, Eg1-3, Eg4-6, El4-6 met post I.
Verder had post T naast de seinhuizen ook medewerking nodig van wachtpost 7 i.v.m. de overweg.
Enkele wissels waren voorzien van grendels of sperren.
Spoor III was ingericht voor doorrijden.
Tussen de posten I en T was in noordelijke richting een blokstelsel d.m.v. voorbijgangsvensters.


Post I

Post I stond aan de zuidzijde van het emplacement bij de overweg in de Beukenlaan.

      

Post I met de overweg in de Beukenlaan (links) en de sporen richting Laarwald en Gramsbergen (rechts) d.d. 16 april 1983.
(Foto's: W. Vos)


      

Post I met de brug over de Stadsgracht (links) en het sluiten van de overweg bij post I (rechts)d.d. 30 juni 1976.
(Foto's: J.G.C. van de Meene)



Het inrijsein B 1-6 en het voorsein F v zijde Gramsbergen d.d. 16 april 1983.
(Foto: W. Vos)



      

De handelinrichting in post I d.d. 16 april 1983.
(Foto's: W. Vos)


      

Een detail van de handelinrichting (links) en de bedieningstoestellen voor de overwegen bij post I (rechts) d.d. 16 april 1983.
(Foto's: W. Vos)




Tekening van de handelinrichting in post I.



Het opvallende van post I was dat alle wissels ter plaatse werden bediend en de seinen met handels.
Om de standen van de wissels te controleren en vergrendelen waren deze allen afgesloten met sleutels. Bijzonderheid hier was wissel 1 welke twee sloten had. Voor elke stand één. Dat betekende dat slechts één van de twee sleutels in het toestel kon zitten in veld 4 of 5. Naast wissel 1 lag er nog wissel 2 met stopontspoorblok voor de stro-kartonfabriek en wissel 50 met stopontspoorblok voor de turfstrooiselfabriek.
De uitrijseinen werden mechanisch en in dubbele trekking met post T bediend terwijl de seinen B 1-6 en Bv electrisch werden bediend. Het losse voorsein Fv welke erbij stond werd ook electrisch bediend.
Naast de post lag een brug welke via een sleutel en slot vergrendeld werd. De sleutel kon worden uitgenomen na toestemming van post T via het brugvenster. Ter beveiliging van de brug stond aan de stationskant een vaantje voor rangeerbewegingen. Dit vaantje kon alleen uit de stand stop als er geen treinbewegingen waren en de brug vergrendeld was (Sleutel in toestel en venster 4 groen).
Tussen post IV en I en I en post T was in noordelijke richting een vensterwisselingsvolgorde gedwongen door voorbijgangsvensters. Dit zorgde er voor dat de vensterwisseling tussen de verschillende posten in de juiste volgorde achter de trein werd uitgevoerd.
Post I had in de jaren vijftig een enkele bediende overweg welke mechanisch werd bediend d.m.v. een handel aan de boom zelf. De twee andere overwegen waren voorzien van electrisch bedienbare overwegbomen. De overweg in de lijn naar Laarwald had ter plaatste bediende knipperlichten.



Post II

Post II stond aan de noordzijde van het emplacement bij km. 55.596.

      

Het emplacement met post II in noordelijke richting (links) en in zuidelijke richting (rechts) d.d. 16 april 1983.
(Foto's: W. Vos)



      

De handelinrichting in post II d.d. 16 april 1983.
Dit toestel was van een voor NS afwijkend type.
(Foto's: W. Vos)


      

Details van het toestel in post II d.d. 16 april 1983.
De afwijkende krukjes zijn duidelijk zichtbaar.
(Foto's: W. Vos)




Tekening van de handelinrichting in post II.



Post II had voornamelijk de functie van seinhuis voor treinen en rangeerbewegingen van, naar en over de goederensporen 4, 5 en 6.
Post II bediende maar twee seinen. F4-6 met medewerking van post III en QR4-6,d.
Post II had een afwijkend toestel ten opzichte wat NS normaal had. Het was wel een Siemens & Halske handelinrichting alleen een iets andere uitvoering waardoor het onderstel afweek. Wel zaten er dezelfde handels in als gebruikelijk. Het frame was van een afwijkende constructie maar had ongeveer dezelfde opbouw. Wel zaten de kettinggeleiders welke normaal onder de onderste framebalk hangen nu dubbel achter de handels geplaatst. Op het frame zat een sterk afwijkende linialenkast. Zowel de hoogte van de kast als de krukjes weken sterk af. De linialenkast werkte wel op dezelfde manier alle andere Siemens & Halske handelinrichtingen.
Op het toestel zaten twee sleutels in de linialenkast. Eén sleutel was van een zijspoor 14 met twee handwissels. De ander was van een handwissel wat toegang gaf tot uithaalspoor 12C vanaf spoor 4.
Post II moest medewerking geven aan post T via venster 5 als een trein binnen kwam op spoor 4, 5 of 6 vanuit Gramsbergen of Laarwald.
Voor aankomst vanuit Nieuw Amsterdam trad post II op als wisselpost en bediende geen seinen (tenzij sein QR4-6,d toevallig op rangeren toegestaan stond).
Deze post was normaal niet bewaakt.



Post III

Post III stond aan de noordzijde van het emplacement bij de overweg in de Rijksweg van Ter Apel naar Zwolle (N92) en Dedemsvaart.


Post III te Coevorden d.d. 16 april 1983.
Buiten het seinhuis staan de bedieningstoestellen.
(Foto: W. Vos.)


      

De diverse handelinrichtingen bij post III d.d. 16 april 1983.
(Foto's: W. Vos.)




Tekeningen van de diverse bedieningstoestellen. Links: Een handeltoestel voor de overweg naast de post. Midden: De Alkmaarse handelinrichting voor het bedienen van de seinen. Rechts: Een windwerk voor de overweg verder op.



Post III was een overwegpost; alle seinen werden in dubbele trekking bediend met de posten T en II. Post T kon zien d.m.v. een meldvenster wat de stand was van sein G1-6.
Naast de seinbediening had post III ook de verantwoording voor een tweetal overwegen waarvan een overweg naast de post lag. Hiervoor waren een windwerk en overweghandeltoestel voorzien. Beide voorzien van een mechanisch tijdgrendel. Het windwerk was voor de verst gelegen overweg.
Treinbewegingen werden per telefoon aangekondigd.


Post IV

Post IV stond langs de spoorlijn richting Laarwald bij de beweegbare brug over het Coevorderkanaal.

    

De blokkast van post IV.
Foto's (links) W. Vos en (rechts) J.G.C. van de Meene.


De hoge handelinrichting voor de bediening van sein A1-6 welke aan de andere zijde van de brug stond.
(Foto: W. Vos)




De blokkast van post IV (links) en de hoge handelinrichting voor de bediening van sein A1-6 welke aan de andere zijde van de brug stond (rechts).


Post IV was een post die niet altijd bezet was en alleen nodig was voor treinen van en naar Laarwald. Meestal als een trein van of naar Laarwald reed dan was meestal in de laatste jaren de rangeerder tevens de seinhuiswachter. De rangeerder had hiervoor wel een opleiding gehad. Post IV had in beheer twee sleutels. Eén voor de brug die vaak open stond en één voor het inrijsein A - Av . Het handelstoeltje hiervoor stond namelijk aan de andere kant van de brug. De post is ook een keer verplaatst bij de komst van een nieuwe overweg. De emplacementstekening boven geeft de situatie na de verplaatsing weer. Post IV kreeg venster 2 van post I voor aankomst van Laarwald. Voor vertrek moest IV medewerking geven d.m.v. venster 1 aan post T. Venster 3 was voor de afwikkeling van de teruggave van de venster aan post T bij binnenkomst van Laarwald. Deze gaf IV aan I.

Wachtpost 7

Wachtpost 7 stond aan de zuidzijde van het emplacement bij de overweg in de Rijksweg van Ter Apel naar Zwolle (N92) en Dedemsvaart.

      

De sporen ter hoogte van wachtpost 7 (links) en de blokkast in wachtpost 7 (rechts) d.d 30 juni 1976.
(Foto's: J.G.C. van de Meene)




Tekening van de blokkast in de wachtpost 7.



Wachtpost 7 was een overwegpost tussen post T en post I. Voor treinbewegingen gaf wachtpost 7 medewerking aan post T d.m.v. vensterwisseling. Treinen werden aangekondigd d.m.v. wekkers. Er was ook schel voor treinaankondiging aanwezig. Zodra 7 één van de vensters had gegeven aan post T ging de schel luiden totdat de trein gepasseerd was. Naast het luiden van de schel doofde een groen lampje en ging een geel lampje branden. Onder beheer van wachtpost 7 was de sleutel van wissel 5 met stopontspoorblok voor de spoorweghaven. Deze kon wachtpost 7 altijd uitnemen zolang één van de twee vensters niet geblokt (gegeven aan post T) waren.
De wachtpost is met ingang van 5 mei 1977 vervallen en de bediening van de overweg werd overgebracht naar post I met electrische bomen (ebo). Hiervoor stond een bedienkast in post I.

Losplaats Dalen





Indien er een rangeerdeel naar de losplaats Dalen moest rijden kon natuurlijk geen trein in het blok naar Nieuw Amsterdam zijn. Was dit het geval dan kon post T de sleutel "B Dln" uit het sleutelrelaiskastje nemen naast het toestel en deze aan de begeleider van de trein meegeven. Aan de sleutel zat een penning met daarop geslagen "Lastgeving sein F1-3 , F4-6 naar Dalen". De posten te Coevorden verrichten de handelingen zoals wissels correct stellen en voor post III de overweg sluiten zodat de trein naar Dalen kon.
In Dalen aangekomen moest de begeleider zijn sleutel in een sleutelkastje stoppen voor het uitschakelen van de aankondigng van de plaatselijke AKI aan de andere kant van het station. De losplaats lag namelijk in het aankondigingsgebied. Na het uitschakelen kwam een andere sleutel vrij (" B1.1 , St1 , B2 , St2 "), hiermee kon de begeleider de wissels en stopontspoorblokken ontsluiten en de aansluiting berijden. Opsluiten was hier niet mogelijk. Wagens achter laten wel maar de trein moest altijd retour voor de volgende trein.
Terugkomst in Coevorden ging volgens de gebruikelijke weg op sein. Na terugkomst gaf de begeleider de sleutel terug aan T die deze terug in het sleutelrelaiskastje stak zodat er weer treinverkeer tussen Coevorden en Nieuw Amsterdam kon plaatsvinden.
Ook de losplaats is in de loop der jaren vervallen. Naast Dalen was er tot begin jaren vijftig ook de halte Dalerveen even verderop.

Alle bedieningshandelingen worden hier beschreven. (bestandsgrootte 141 kB).
Voor een beschrijving van het station Gramsbergen klik hier.
Voor een beschrijving van het station Nieuw Amsterdam klik hier.

Slot

Met ingang van 9 mei 1987 is de klassieke beveiliging te Coevorden vervallen en is de beveiliging van dit station een onderdeel geworden van de NX/CVL beveiliging bediend vanuit Zwolle.

Coevorden werd steeds verder "uitgekleed" maar tot de dag van vandaag liggen nog enkele goederensporen ter overgave van treinen van de Bentheimer Eisenbahn. De brug naar Laarwald staat standaard open en wordt alleen gesloten als er een trein overheen moet. Enkele gebouwen en industriën uit de jaren vijftig staan er vandaag nog steeds.

Terug naar Home Terug naar seinhuizen